Το τελευταίο διάστημα η κατάσταση η οποία βιώνουμε είναι συνεπής προς τις επιταγές της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Παρακολουθώ με μεγάλη προσοχή τα γεγονότα, τόσο αυτά που παρουσιάζονται ως «ειδήσεις», όσο και τα γεγονότα - φαινόμενα τις αγοράς όπως τα βιώνω μέσω της ενασχόλησής μου. Το συμπέρασμά μου είναι ότι έχουμε πάρα πολύ μεγάλο και δύσκολο δρόμο ακόμα μπροστά μας μέχρι να εξομαλυνθεί η κατάσταση.
Το βέβαιο είναι ότι μετά τις βαρύγδουπες δηλώσεις περί ενίσχυσης ρευστότητας από τις ΗΠΑ έχουν βγει για τα καλά και τα “ξίφη”, και θα εξηγήσω παρακάτω τι εννοώ.
Πριν όμως προσπαθήσουμε να αναλύσουμε οτιδήποτε, ας δούμε ποια είναι η κατάσταση και τα γεγονότα μέχρι τη 2 Απριλίου 2009.
Η ΕΚΤ ανακοίνωσε τη μείωση του επιτοκίου για τις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης κατά 25 μονάδες βάσης στο επίπεδο του 1,25%. Υπήρξε βέβαια και η συνάντηση του G20 στην οποία για άλλη μια φορά( Τι έκπληξη!) οι ηγέτες των μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου υποσχέθηκαν ότι θα κάνουν ότι είναι δυνατόν και απαραίτητο για να ξεπεραστεί η χειρότερη, μετά το 1930, οικονομική κρίση στον κόσμο. Και ως απόδειξη των προθέσεών τους θα διαθέσουν 1 τρις δολάρια στη παγκόσμια οικονομία μέσω του ΔΝΤ.
Η μεγάλη έκπληξη βέβαια, σύμφωνα με τους αναλυτές, είναι η μόνο κατά 25 μονάδες βάσης μείωση του επιτοκίου της ΕΚΤ. Οι αναλυτές για μια ακόμη φορά μας δουλεύουν, ή δεν ξέρουν τι λένε όπως δεν ήξεραν τι έλεγαν και πριν το ξέσπασμα της κρίσης. Η νομισματική πολιτική της ΕΚΤ είναι η πλέον ΣΩΣΤΗ. Η αγορά δεν χρειάζεται άλλη παρέμβαση εκτός από αυτήν που ασκείται ήδη. Αυτοί που πιέζουν και επικρίνουν είναι το λιγότερο άσχετοι και επικίνδυνοι. Δεν λαμβάνουν υπ’ όψιν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Ευρώπης αλλά πολύ περισσότερο δεν έχουν μελετήσει Ιστορία. Κι αυτό διότι αποκαλούν την ΕΚΤ δορυφόρο της Γερμανίας. Είναι; Μπορεί να είναι, γιατί σίγουρα η χώρα με το μεγαλύτερο κέρδος από τη νομισματική ένωση είναι χωρίς αμφιβολία η Γερμανία η οποία είναι και η αδιαμφισβήτητα μεγαλύτερη οικονομία στην Ευρωζώνη αλλά και η πιο «περίεργη» δομικά κοινωνία. Μη ξεχνάμε ότι είναι η κοινωνία που “γέννησε” τον Χίτλερ.
Ο κίνδυνος μιας κλιμακούμενης παρέμβασης με ρευστό είναι αυτός του υπερπληθωρισμού, γεγονός που έφερε τον Χίτλερ στην εξουσία. Οι Γερμανοί το γνωρίζουν, όπως και τις επιπτώσεις που πληρώνουν ακόμα και σήμερα ως έθνος και δεν θέλουν καν να υπάρχει στο λεξιλόγιό τους η έννοια «υπερπληθωρισμός».
Το ερώτημα γιατί η νομισματική πολιτική είναι η σωστή δεν θέλει και πολύ μεγάλη ανάλυση. Το αντίθετο ερώτημα χρειάζεται πάρα πολύ μεγάλη ανάλυση. Ακούμε καθημερινά από αναλυτές ότι η ΕΚΤ είναι “Behind the curve”. Δεν μας εξηγούν όμως το γιατί. Μήπως άραγε και αυτοί είναι με το μέρος του δολαρίου στον πόλεμο μεταξύ του Ευρώ και του Δολαρίου; Υπάρχει πόλεμος μεταξύ των δύο νομισμάτων; Ναι, τουλάχιστον άτυπος.
Η πολιτική λοιπόν της ΕΚΤ είναι απλή κι έχει λογική. Βλέπει την ανάκαμψη της οικονομίας μέσω της αύξησης του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών και όχι μέσω της κάλυψης των ελλειμμάτων των τραπεζικών ιδρυμάτων ή των μεγάλων επιχειρήσεων που επήλθαν από εξωπραγματικές λογικές και πρακτικές. Η τιμή του χρήματος λοιπόν στην Ευρωζώνη διαμορφώνεται με βάση τη μελέτη διαφόρων στοιχείων και κυρίως εκείνα του πληθωρισμού. Είναι γνωστό ότι το φθηνό χρήμα επιφέρει πληθωριστικές πιέσεις οι οποίες αν δεν είναι αποτέλεσμα οικονομικής ανάπτυξης ή αν δεν συνοδεύονται από αυτή, τότε υπάρχει σοβαρό πρόβλημα διότι συρρικνώνει το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών καταρρακώνοντας έτσι τις αναπτυξιακές δυνατότητες της οικονομίας. Συνεπώς, είναι σημαντικό κατά την άσκηση νομισματικής πολιτικής να επιδιώκεται σταθερότητα των τιμών. Με αυτό το γνώμονα ασκείται η νομισματική πολιτική στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αν αναλύσουμε τα γεγονότα, και ιδίως τα στοιχεία του πληθωρισμού, που προηγήθηκαν των δύο τελευταίων μειώσεων των επιτοκίων δεν δικαιολογεί σε κανένα βαθμό την έκπληξη των αναλυτών. Συγκεκριμένα, ο πληθωρισμός τον Ιανουάριο του 2009 ήταν 1,1% και τον Φεβρουάριο του ίδιου έτους ο πληθωρισμός ανήλθε στο 1,2%. Δεδομένου των αρχών που διέπουν την άσκηση νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ ήταν λογικό πως θα προχωρούσε σε μείωση επιτοκίων στο 1,5%, όπως κι έγινε στα τέλη Φεβρουαρίου, και ότι θα προχωρούσε σε περαιτέρω μείωση τον επόμενο μήνα (Απρίλιο) όταν θα σταθεροποιούνταν ο πληθωρισμός σε χαμηλότερα επίπεδα, όπως κι έγινε κατά 25 μονάδες βάσης. Με τον πληθωρισμό πάνω από τα επίπεδα του 1,1% δεν υπήρχε περίπτωση να χαμηλώσουν κι άλλο τα επιτόκια στο επίπεδο της μονάδας. Επομένως πού είναι η έκπληξη για τους αναλυτές;
Βάση των στοιχείων που έχει η ΕΚΤ και των προβλέψεων που κάνει για την οικονομία της Ευρωζώνης, τότε τα επιτόκια για το 2009 κατ’ εμέ θα διαμορφωθούν στο 1% με πιθανότητα 100%, 0,75% με πιθανότητα 75% και σε επίπεδα μεταξύ 0,75% και 0,50% με πιθανότητα 50% και σε επίπεδα μεταξύ 0,5% και 0,25% με πιθανότητα 25%. Οι προβλέψεις είναι προσωπικές, βάση των οικονομικών προβλέψεων της ΕΚΤ, και είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους. Όμως πρέπει να τονίσουμε ότι η ΕΚΤ συχνά αλλάζει τις προβλέψεις της για την οικονομία μιας και η μεταβλητότητα των δεδομένων είναι ασυνήθιστα μεγάλη στις μέρες μας. Αν όμως οι προβλέψεις τους επιβεβαιωθούν τότε ο κύκλος της μείωσης των επιτοκίων θα κλείσει, προσωπική μου άποψη, κάποια στιγμή μέσα στο 2010 ή στις αρχές του 2011.
Στη πραγματική οικονομία υπάρχουν σημάδια που υποδηλώνουν μείωση της κλίσης του κατήφορου. Το πρώτο είναι η μείωση των διατραπεζικών επιτοκίων, γεγονός που υποδηλώνει αποκατάσταση της εμπιστοσύνης μεταξύ των τραπεζικών ιδρυμάτων. Ένα δεύτερο είναι η μείωση των επιτοκίων των καταθέσεων, το οποίο είναι και λογικό επακόλουθο της μείωσης των διατραπεζικών επιτοκίων. Συνεπώς, εφ’ όσον τα διαθέσιμα γίνονται φθηνότερα και μη αποδοτικά σε λογαριασμούς καταθέσεων, είναι λογικό να οδηγηθούμε σε αύξηση των επενδύσεων.
Βασική προϋπόθεση, όμως για να γίνει αυτό, είναι να δούμε ποιο είναι το μέγεθος της «τρύπας» της χρηματοδότησης της λειτουργίας των επιχειρήσεων (στην προηγούμενη δημοσίευση γίνεται λόγος για αυτή τη τακτική των τραπεζών) και τις επιπτώσεις της. Τον Μάρτιο 2009 οι ακάλυπτες επιταγές ξεπέρασαν το μισό δισεκατομμύριο Ευρώ. Αναλύοντας στοιχεία της αγοράς προκύπτει ότι τα πράγματα θα είναι πολύ χειρότερα τους επόμενους δύο μήνες και αν δεν βοηθήσει ο τουρισμός το καλοκαίρι τα πράγματα θα είναι πολύ άσχημα. Το μέγεθος λοιπόν της «τρύπας» θα αποκαλυφθεί σύντομα. Τα αποτελέσματά του όμως θα είναι ορατά σε χρονικό περιθώριο εξαμήνου-επταμήνου. Έπειτα από αυτό θα μπορούμε πλέον να ελπίζουμε σε κάτι καλύτερο και χειροπιαστό. Με λίγα λόγια το 2009 θα είναι πολύ δύσκολο. Το 2010 θα έχουμε μια βάση εκκίνησης. Όσο κακή κι αν είναι θα είναι ΒΑΣΗ. Με λίγα λόγια το 2010 θα είναι η χρονιά που η οικονομική δραστηριότητα θα είναι υγιής, αλλά δύσκολη. Το 2011 θα υπάρξουν αποτελέσματα.
Τώρα όσο αφορά τον ισχυρισμό για το ότι βγήκαν τα “ξίφη” χρειάζεται μεγάλη κι ενδελεχή ανάλυση. Συνοπτικά όμως μπορούμε να παραθέσουμε τις απόψεις μας, όπως έχουν διαμορφωθεί βάση των γεγονότων.
Οι ΗΠΑ είναι γνωστό, ανεπίσημα, ότι εδώ και πολύ καιρό “τυπώνουν” χρήμα για να κλείσουν “τρύπες”, όπως λέμε. Επίσημα έγινε γνωστό πριν από λίγο καιρό. Αυτή η τακτική είναι σαν να ποντάρεις όλα τα λεφτά σου σε έναν αριθμό στη ρουλέτα. Δηλαδή ελάχιστες πιθανότητες να κερδίσεις, και αν κερδίσεις δεν σημαίνει ότι ήξερες τι έκανες. Το παρομοιάζω με το στοίχημα της ρουλέτας διότι αυτό που κάνουν είναι να καλύπτουν “τρύπες” ανοίγοντας άλλες. Με λίγα λόγια προσπαθούν να μετατοπίσουν το πρόβλημα χρονικά ελπίζοντας ότι η ανάπτυξη που θα επέλθει στο μέλλον θα είναι τέτοια που θα τους επιτρέπει να κλείσουν τις “νέες” τρύπες. Για να συμβεί όμως αυτό, θα πρέπει το νέο χρέος (δηλαδή οι νέες τρύπες) να χρηματοδοτήσουν επενδύσεις ανάπτυξης και όχι την εξυπηρέτηση χρεών τα οποία είναι απίστευτα μοχλευμένα από την λάθος και ασυλλόγιστη χρήση των σύγχρονων χρηματοοικονομικών προϊόντων. Η χρηματοδότηση αναδιάρθρωσης και νέων επενδύσεων είναι επιβεβλημένη διότι η οικονομία λειτουργεί στο Full Capacity, συνεπώς χωρίς νέες επενδύσεις δεν θα επέλθει υγιής ανάπτυξη.
Βέβαια σε συζητήσεις με συναδέλφους οικονομολόγους στην άλλη άκρη του Ατλαντικού μας διαβεβαιώνουν ότι η Αμερικανική οικονομία αντέχει για την επιστράτευση τέτοιου είδους τακτικών. Όμως την ίδια στιγμή δεν είναι και πολύ βέβαιοι για τα αποτελέσματα και λένε ότι δεν υπάρχει και άλλη επιλογή. Με λίγα λόγια αυτό ακούγεται σαν “απελπισία”.
Όμως έχουν πάρει κάποια μέτρα ουτοσώστε να στηρίξουν την πολιτική τους. Ποια είναι αυτά; Μα φυσικά η προσπάθεια με κάθε τρόπο να εμφανίσουν το αμερικανικό νόμισμα ως το μόνο αξιόπιστο και στιβαρό. Και για να γίνει αυτό θα πρέπει να χτυπήσουν το EURO με κάθε τρόπο και μέσο. Εξαπολύουν σφοδρές επιθέσεις εναντίον των οικονομικά αδυνάτων χωρών της Ευρωζώνης, όπως Ελλάδα και Πορτογαλία.
Ισχυρίζονται ότι η “τρύπα” στις “νέες” χώρες του Ευρώ είναι τέτοια που θα δημιουργήσει μεγαλύτερο πρόβλημα στην Ευρώπη από αυτό που έχουν οι ΗΠΑ. Τώρα το πως κατέληξαν σε αυτό το συμπέρασμα, κανείς δεν γνωρίζει. Το ΑΕΠ των χωρών αυτών είναι μια μικρή ποσόστωση του ΑΕΠ της Ευρωζώνης και οι οικονομίες τους έχουν τεράστιες αναπτυξιακές προοπτικές.
Επιπρόσθετα, προτάσσουν την ένταξη των υπό χρεοκοπία χωρών στο Ευρώ ως τη μόνη λύση από το αδιέξοδό τους. Γιατί όλα αυτά; Μήπως γιατί νοιάζονται για την Ευρώπη τόσο πολύ; Όχι βέβαια, απλώς τρέμουν στην ιδέα μήπως η Κίνα μετατρέψει τα διαθέσιμά της σε Ευρώ αντί δολάριο και σταματήσει να χρηματοδοτεί το Αμερικανικό χρέος! Για να μην γίνει λοιπόν αυτό πρέπει οπωσδήποτε να χαλιναγωγηθεί η δύναμη του Ευρώ. Εδώ απαντάω και στο φίλο που ρώτησε σε σχόλιο του στη προηγούμενη δημοσίευση για το που πήγαν τα λεφτά. Τα χρήματα λοιπόν πήγαν στην Ασία και από εκεί θα ξεκινήσει η ανάκαμψη.
Στο νέο status η οικονομική επιρροή και υπεροχή των ΗΠΑ θα περιοριστεί πολύ.
